Μ.Μ.Ε. και ΦΥΛΟ

Τα μέσα μαζικής επικοινωνίας αποτελούν μια ισχυρή δύναμη , η οποία μπορεί εύκολα δημιουργώντας συγκεκριμένα στερεότυπα να επηρεάσει το ευρύ κοινό. Πριν από είκοσι και τριάντα χρόνια η εικόνα που δινόταν από τα Μ.Μ.Ε. για την γυναίκα ήταν αυστηρά οριοθετημένη,παρουσιάζοντάς την μονίμως ως νοικοκυρά,χαμηλού status υπάλληλο ή στο άλλο άκρο ως αντικείμενο πόθου ή και ως θύμα πολλών καταστάσεων. Από την άλλη για το ανδρικό φύλο τονιζόταν το αρσενικό ιδεώδες της απόλυτης δύναμης και σκληρότητας ,η έλλειψη συναισθηματισμού και η αυτοδυναμία του.
Σήμερα η παραδοσιακή αυτή εικόνα του γυναικείου και ανδρικού φύλου έχει δώσει τη θέση της σε άλλες ταυτότητες,εναλλακτικές εικόνες χωρίς αυτό να σημαίνει οτι την έχει εξαλείψει. Τα σύγχρονα, μοντέρνα Μ.Μ.Ε. δεν αναλώνονται πια τόσο στις παραδοσιακές εικόνες των φύλων αλλά δημιουργούν νέες και "πλασάρουν" αυτές στο κοινό και στις νέες γενιές.Η συμφοιτήτρια μου ,Ισιδώρα, αναφέρεται στη σειρά "Τα μυστικά της Εδέμ"την οποία μελέτησε ωστε να εντοπίσει τον τρόπο αναπαράστασης του φύλου μέσα σε αυτή. Εντόπισε , λοιπόν, αρσενικούς πρωταγωνιστές οι οποίοι δείχνουν να έχουν τις γυναίκες υπό την προστασία τους . Αντίθετα εντοπίστηκε από τη συνάδελφο πρωταγωνίστρια στην οποία απέδωσε το ρόλο της "γυναίκας-νοικοκυράς" και διέκρινε οτι στα περισσότερα πλάνα οι γυναίκες είναι τοποθετημένες στον οικειακό χώρο ενώ οι άντρες στο εργασιακό περιβάλλον. Προσωπική μου άποψη είναι οτι νεμεν υπάρχουν κάποιοι γυναικείοι χαρακτήρες στη σειρά οι οποίοι δεν εργάζονται αλλά η συγκεκριμένη σειρά δεν προβάλλει αυτήν την στερεότυπη εικόνα της γυναίκας. Οι βασικές πρωταγωνίστριες είναι εργαζόμενες γυναίκες όπως γαι παράδειγμα η Νόρα η οποία είναι μια πετυχημένη δικηγόρος σε μεγάλο δικηγορικό γραφείο στο οποίο έχει κύρος. Άλλο παράδειγμα αποτελεί η Έυα η οποία είναι εργαζόμενη ηθοποιός αλλά και η τρίτη πρωταγωνίστρια είναι σχεδιάστρια μόδας. Δεν πιστεύω σε καμία περίπτωση οτι ο σκοπός αυτής της καθημερινής τηλεοπτικής σειράς είναι να οριοθετήσει το ρόλο της γυναίκας ως νοικοκυρά αντίθετα προβάλλει δυναμικές γυναίκες οι οποίες αντιτίθενται αν χρειαστεί στους άντρες όπως ακριβώς κάνει η Έυα όταν απειλεί κατ'ιδίαν τον Κατρανίδη σε διαπληκτισμό τους. Το γεγονός οτι σε κάποια σημεία φαίνεται οι αρσενικοί ήρωες να παρέχουν ένα είδος προστασίας στους θηλυκούς ήρωες είναι για μένα φυσιολογικό να υπάρχει σε κάθε σειρά αφού η πραγματικότητα της δυνατότερης σωματικής διάπλασης (στις περισσότερες περιπτώσεις)δεν είναι ένας παράγοντας που θα αλλάξει με το πέρασμα των χρόνων. Ο κοινωνικός ρόλος των φύλων όμως αποτελεί παράγοντα ο οποίος έχει τροποποιηθεί πολύ έντονα τα τελευταία χρόνια κυρίως εξαιτίας των επιρροών των ΜΜΕ και θα εξακολουθήσει να μας απασχολεί.
Καθώς τα ΜΜΕ αλλάζουν και μαζί μ αυτά αλλάζουν και οι αντιλήψεις του κοινού αφού το παρασύρουν με τη δύναμή τους,αλλάζουν και τα πρότυπα .Για να γίνω κατανοητή θα αναφέρω το παράδειγμα όπου σε παλιότερς εποχές αυτό που τα ΜΜΕ πρόβαλλαν ως sexy ήταν η γυναικεία φιγούρα της Μέριλιν Μονρόε,με τις στρογγυλές της καμπύλες και τον απίστευτο αισθησιασμό της.Η μυθική της παρουσία αποτελούσε πρότυπο για κάθε γυναίκα της εποχής εκείνης και για κάποιες εξακολουθεί να είναι. Σήμερα τα ΜΜΕ προβάλλουν ως πρότυπο τα ψιλόλυγνα κορμιά των μοντέλων όπως της Ζιζέλ ,της Χάιντι Κλουμ και πολλών άλλων με αποτέλεσμα οι καμπύλες να μην θεωρούνται πια "in" και όσες τις έχουν να πασχίζουν να τις ξεφορτωθούν με επίπονες μεθόδους.Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αυξάνονται σοβαρότατες ασθένειες όπως η νευρική ανορεξία αλλά και η βουλιμία. Για να επιστρέψω στην αρχική μου τοποθέτηση ,ο ρόλος,η ταυτότητα και η εικόνα του γυναικείου φύλου που παρουσιάζεται σήμερα από τα ΜΜΕ αγγίζει περισσότερο αυτήν της κατηγορηματικής και επιτυχημένης γυναίκας σε όλους τους τομείς.Πολλά γυναικεία περιοδικά (cosmopolitan ,pink,maddame figaro)δείχνουν εμφατικά μέσα από τις σελίδες τους οτι οι γυναίκες πρέπει να είναι ο εαυτός τους και να τον προβάλλουν με κάθε δυναμικό τρόπο.Σε πολλές ταινίες επίσης εμφανίζονατι ρόλοι γυναικών με ιδιαίτερη ευφυία,οικονομική και συναισθηματική ανεξαρτησία.Προβάλλονται γυναίκες οι οποίες συνδοιάζουν δυναμισμό και ανεξαρτησία με τέλειο μακιγιάζ και θηλυκότητα.
Η Angela McRobbie χρησιμοποιεί τον όρο "δημοφιλής φεμινισμός" για να εκφράσει την προσπάθεια πολλών νέων κορτσιών να υποστηρίξουν το γυναικείο φύλο αφού τον φεμινισμό τον ταυτίζουν με παλαιότερες γενιές γυναικών.Για αυτήν ο "δημοφιλής φεμινισμός" είναι ο φεμινισμός του σήμερα και της νέας γενιάς γυναικών και η βασική διαφορά με τον φεμινισμό έγκειται στο γεγονός οτι ο "δημοφιλής φεμινισμός" και η γλώσσα του φαίνονται μέσα από τα ΜΜΕ και όχι στα περιθώρια του πολιτικού υπέδαφους(1999: 126 McRobbie) .
Στο βιβλίο του "Media ,Gender and Identity" ο David Gauntlett θέτει ένα σημαντικό ερώτημα όπου διερωτάται εάν τα ΜΜΕ έχουν δυναμική επιρροή πάνω στο κοινό ή εάν το καταναλωτικό κοινό είναι αυτό που έχει την δύναμη.Συμπεραίνει ,λοιπόν,οτι και τα δύο ισχύουν.Τα ΜΜΕ διασπείρουν σημαντικό αριθμό μηνυμάτων για ταυτότητα,φύλο ,σεξουαλικότητα και lifestyle.Από κει και πέρα όμως έχει τις δικιές του απόψεις για όλα αυτά τα ζητήματα.Η αλήθεια είναι οτι οι προτάσεις των ΜΜΕ είναι άκρως δελεαστικές αλλά αυτό σε καμιά περίπτωση δεν εξουδετερώνει τα αντιθετικά συναισθήματα του κοινού. Ο Gauntlett σ αυτό το σημείο μιλά για έναν διάλογο μεταξύ των media και των μιντιακών καταναλωτών όπου αυτό που υπερισχύει είναι η δύναμη των καινούριων ιδεών,η υπερίσχυση του σύγχρονου έναντι του παραδοσιακού. Σήμερα δεν υπάρχει απαραίτητα μόνο μία στερεότυπη εικόνα της γυναίκας η οποία πλασάρεται στον κατανάλωτη όπως παλιότερα,αντίθετα υπάρχουν πολλά μηνύματα για πρότυπα ανδρικών και γυναικείων ταυτοτήτων. Έτσι, οι εικόνες του φύλου και της σεξουαλικότητας,του ανδρισμού και της θηλυκότητας είναι όλα σε ένα στάδιο αλλαγών και τροποποίησης.
Όσον αφορά την αναπαράσταση του φύλου από τα ΜΜΕ και συγκεκριμένα στις ειδήσεις όπου και αναφέρθηκαν οι συνάδελφοι μου Ηρακλής και Ηλίας,κάποτε η γυναικεία παρουσία ήταν ανύπαρκτη.Με την πάροδο των χρόνων άρχισαν οι γυναίκες δημοσιογράφοι να κάνουν δειλά , δειλά την εμφάνισή τους με κάποια πρώτα βήματα.Οι αρμοδιότητες όμως που τις δίνονταν ήταν λίγες και ασήμαντες σε σχέση με αυτές των αντρών.Υπήρχε στον χώρο η πατριαρχική κουλτούρα στην οποία οι άντρες ήταν τα ισχυρά πρόσωπα ενώ οι γυναίκες κοντοστέκονταν πίσω τους.Το γεγονός αυτό αποδεικνύεται ξεκάθαρα από το γεγονός οτι τα θέματα που οι γυναίκες καλούνταν να αναλάβουν ήταν αυτά που αφορούσαν στη μόδα ,στον πολιτισμό ,τις τέχνες και το lifestyle. Από την άλλη ,τα σημαντικά θέματα των οικονομικών και πολιτικών γεγονότων καλόυνταν να τα καλύψουν οι άντρες . Οι γυναίκες ασχολούνταν συνεχώς με τα "μαλακά "θέματα και απεικονίζονταν από τα ΜΜΕ ως θύματα , υποταγμένα, αναθρεμμένα, θυσιασμένα και αντικειμενοποιημένα σεξουαλικά όντα. Μ αυτόν τον τρόπο παρουσιαζόταν με ανακρίβεια η ζωή των γυναικών,οι ρόλοι τους,αλλά και η προσφορές τους στην κοινωνία οι οποίες παραμελούνταν. Κάποια απ αυτά τα χαρακτηριστικά εξακολουθούν να υπάρχουν και σήμερα στα ΜΜΕ και στα δελτία ειδήσεων όπως πολύ σωστά επισήμανε ο Ηρακλής στην ανάρτησή του, αλλά κατά τη άποψή μου δεν είναι τόσο έντονα και έχουν εξαλειφθεί πολλά απ αυτά,παρατήρηση που δεν εντόπισα στην ανάρτηση του συναδέλφου μου.Επίσης δεν είμαι της άποψης οτι το δελτίο ειδήσεων του alter απευθύνεται κυρίως στο ανδρικό φύλο και επίσης διαφωνώ με οτι οι διαφημίσεις στρέφονται προς το αντρικό κοινό. Σήμερα το 2008 δεν είναι μόνο άντρες εκείνοι που αγοράζουν αυτοκίνητα ή που παίρνουν δάνεια από τράπεζες.Δεν αντιλέγω οτι οι άντρες είναι περισσότεροι ,αλλά αυτές οι διαφημίσεις απευθύνονται και στα δύο φύλα. Το δελτίο ειδήσεων του mega που το παρουσιάζει γυναίκα (Όλγα Τρέμη) δεν απευθύνεται μόνο ή περισσότερο στο γυναικείο κοινό . Να τονίσω επίσης οτι ο λόγος που οι περισσότεροι καλεσμένοι στα παράθυρα είναι άντρες οφείλεται στο γεγονός οτι οι περισσότεροι πολιτικοί και τα περισσότερα υψηλόβαθμα στελέχη είναι αρσενικού φύλου. Φυσικά έχει αυξηθεί τρομερά ο αριθμός των γυναικών σ αυτές τις θέσεις αλλά όχι σε σημείο ωστε να πλειοψηφούν.Μπορεί ακόμη η ελληνική κοινωνία να είναι πατριαρχική και ανδροκρατούμενη αλλά το σημαντικό για μένα είναι αυτή η τεράστια αλλαγή και αφύπνιση του γυναικείου φύλου. Ο Γεράσιμος εύστοχα αναλύει τη σειρά ΛΟΛΑ που προβάλλεται μέσα από το κανάλι του ΑΝΤ1 όπου η Λόλα είναι πρότυπο της σύγχρονης γυναίκας.
Εγώ ως καταναλώτρια των μιντιακών προιόντων προτιμώ να βλέπω ένα πρότυπο γυναίκας όπως την Λόλα, η οποία είναι πετυχημένη ,ελκυστική ,έξυπνη,συναισθηματική και ευαίσθητη με τα παιδιά.Για μένα αυτή είναι η σωστή αναπαράσταση του γυναικείου φύλου το 2008!

"Παγκοσμιοποίηση και ΜΜΕ" : Πώς το παγκόσμιο γίνεται τοπικό;

Μέσω του φαινομένου της παγκοσμιοποίησης αλλά και με τη δύναμη και την επίδραση των ΜΜΕ καταλήγουν κάποια πράγματα να περνούν από το παγκόσμιο στο τοπικό αλλά και από το τοπικό στο παγκόσμιο.Αυτό αποτελεί άλλωστε και το νέο μοντέλο της Άναμπελ Σρέμπερνυ Μοχάμμαντι για την παγκοσμιοποίηση και τα ΜΜΕ.

Θα αναφερθώ αρχικά σε κάποια παραδείγματα μέσα από τα οποία διακρίνεται αυτή η μετάβαση και μετέπειτα θα τα εξηγήσω βάση των θεωριών της Σχολής της Φρανκφούρτης αλλά και της Σχολής του Μπέρνινγχαμ.

Ένα πρώτο παράδειγμα αποτελεί η τηλεοπτική σειρά "FRIENDS" η οποία γνώρισε τεράστια επιτυχία στις Η.Π.Α. αλλά και σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο όταν πια παίχτηκε και στα τοπικά κανάλια κάθε κράτους. Το πρότυπο αυτό μιας εξαμελούς παρέας η οποία περνά κάθε φάση της καθημερινότητας μαζί και που δείχνει προσωπικότητες οι οποίες εργάζονται αλλά ταυτόχρονα ζουν με πολλές ανέσεις.Μέσα από τη ζωή αυτής της παρέας φαίνεται πολύ καθαρά και η κουλτούρα των Αμερικανών αλλά και τα ήθη και τα έθιμά τους. Για παράδειγμα φαίνεται η σημασία του BREAKFAST(πρωινού) αλλά και γιορτών όπως το HALLOWEEN(κάτι αντίστοιχο με τισ δικιές μας απόκριες).Μία αντίστοιχη ελληνική σειρά αποτελούν οι SINGLES που προβάλλονταν μέσω του MEGA .Ήταν θα έλεγα μια προσπάθεια αντιγραφής της αμερικάνικης σειράς αλλά και τοποθέτισης ελληνικών στοιχείων μέσα σ αυτό . Εδώ υπάρχει λοιπόν μια παρέα η οποία κατοικεί στην ίδια πολυκατοικεία και ζει διάφορες περιπέτειες που άλλοτε αφορούν τα αισθηματικά τους ,άλλοτε την εργασία τους και γενικότερα ό,τι μπορεί να συμβεί στην καθημερινότητα.Σύμφωνα με το μοντέλο της Μοχάμμαντι ,το παράδειγμα αυτό αποτελεί εκγηγενισμό αφού το προιόν από παγκόσμιο επίπεδο περνά στο τοπικό και γίνεται μέρος της τοπικής κουλτούρας.

Ένα άλλο παράδειγμα είναι και η επιχείρηση Mc Donalds η οποία είναι μια από τις πιο επιτυχημένες αλυσίδες Φαστ Φουντ στον κόσμο . Αγαπήθηκαν σταδιακά από πολλές χώρες και φτάσανε και στην Ελλάδα. Αξιοπερίεργο όμως είναι το γεγονός οτι η Ελλάδα δεν αποδέχτηκε τα Mc Donalds όπως οι υπόλοιπες χώρες αλλά τα παραρτήματα που άνοιξαν,γρήγορα υποχρεώθηκαν να κλείσουν λόγω έλλειψης ζήτησης. Αν και η επιχείρηση αυτή θεωρούνταν σήμα κατατεθέν του Δυτικού πολιτισμού, η Ελλάδα προτίμησε τις δικιές της γεύσεις. Αυτό που έγινε όμως είναι οτι οι Έλληνες δημιούργησαν μία δική τους αλυσίδα Φαστ Φουντ τα GOODY'S η οποία κέρδισε κατευθείαν το ελληνικό κοινό. Τα GOODY'S αποτέλεσαν ένα επιχειρηματικό εγχείρημα όμοιο με αυτό των Mc Donalds αλλά προσαρμοσμένο στην ελληνική πραγματικότητα και στις ελληνικές γεύσεις και ανάγκες.Τεκμηριώνοντας την άποψη αυτή σύμφωνα με το μοντέλο της Μοχάμμαντι,υποστηρίζω οτι αυτή είναι μια περίπτωση αναδιαπραγμάτευσης ταυτότητας αφού το παγκόσμιο προιόν (Mc Donalds)μετασχηματίστηκε μέσα από την κατανάλωσή του στην Ελλάδα.